Zachowek jest materialnym zabezpieczeniem interesów osób najbliższych spadkodawcy w przypadku, gdy nie zostali oni powołani w testamencie do dziedziczenia.
Komu przysługuje zachowek ?
Zstępnym (dzieciom), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy należy się tzw. zachowek w wysokości połowy wartości udziału jaki przypadłby tej osobie gdyby była powołana do spadku.
Prawo do zachowku uzyskują wyżej wymienione osoby, nawet jeśli zostały przez spadkobiercę powołane w testamencie do dziedziczenia – ale ich udział w spadku nie pokrywa wysokości należnego im zachowku.
Komu nie przysługuje prawo do zachowku?
Zachowek nie przysługuje:
- Osobom niegodnym dziedziczenia przy czym uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes, z takim żądaniem może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
- małżonek odsunięty od dziedziczenia w oparciu o złożony pozew o rozwód, lub separację z jego wyłącznej winy;
- osoby, które spadek odrzuciły;
- osoby wydziedziczone przez spadkodawcę (pozbawienie prawa do zachowku);
- osobom, które zrzekły się dziedziczenia
Jak dochodzić zapłaty zachowku ?
Roszczenie o zachowek może być dochodzone przed sądem w drodze powództwa o zapłatę zachowku. Przedawnienie roszczenia następuje w terminie 5 lat od chwili śmierci spadkodawcy, bądź jeśli został spisany testament od momentu ogłoszenia testamentu. Powództwo należy wytoczyć przed sądem właściwym dla ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy, a jeżeli miejsca jego zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, przed sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część.
Czy mogę żądać wydania konkretnych przedmiotów w ramach roszczenia o zachowek?
Osoba uprawniona do zachowku może żądać wyłącznie zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej. Tytułem zachowku nie można żądać wydania określonych przedmiotów z majątku spadkowego. Zachowek bowiem zabezpiecza interes ekonomiczny spadkobiercy i stanowi rekompensatę. Nie można tym sposobem uzyskać ze spadku konkretnych przedmiotów mających wartość majątkową lub sentymentalną.
Jak obliczyć zachowek?
Wysokość zachowku nie jest równa udziałowi, który przysługiwałby spadkobiercy w ramach dziedziczenia ustawowego. Co do zasady zachowek wynosi ½ wartości udziału, który przysługiwałby danej osobie po zmarłym krewnym. Ale uwaga! W przypadku osób trwale niezdolnych do pracy lub małoletnich ta wartość wynosi 2/3 udziału, który przysługiwałby w spadku – jest więc wyższa.
Do obliczenia zachowku wlicza się darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Wyliczając podstawę do obliczenia zachowku, należy odliczyć od niej długi, które wchodzą w skład masy spadkowej.
Ale uwaga jeżeli darowizna została przekazana osobie nieuprawnionej do dziedziczenia na podstawie ustawy (np. przyjacielowi, konkubentowi), wlicza się ją do wysokości substratu spadku będącego podstawą do ustalenia zachowku przez okres 10 lat. Jeżeli od momentu przekazania majątku do chwili śmierci spadkodawcy minęło więcej niż 10 lat, darowizna nie wchodzi do masy spadkowej.
Natomiast, jeżeli darowiznę otrzymała osoba uprawniona do otrzymania spadku na drodze ustawowej (czyli np. dziecko lub współmałżonek), nie ma znaczenia moment, w którym została ona przekazana. Mogło to nastąpić nawet kilkadziesiąt lat wcześniej. Taką darowiznę zawsze wlicza się do substratu spadku.