Wydziedziczenie to instytucja prawa spadkowego, która – co do zasady – pozbawia osoby bliskie spadkodawcy prawa do zachowku. Często jednak zdarza się, że osoby wydziedziczone lub ich bliscy kwestionują zasadność takiego rozstrzygnięcia. W praktyce istnieje kilka sposobów na podważenie wydziedziczenia, choć każdy z nich wymaga odpowiedniego przygotowania i zebrania mocnych dowodów.
1. Podważenie testamentu
Wydziedziczyć można wyłącznie w testamencie. Oznacza to, że skuteczne zakwestionowanie testamentu (np. z powodu jego nieważności, błędów formalnych lub braku świadomości testatora) automatycznie prowadzi również do unieważnienia zawartego w nim postanowienia o wydziedziczeniu. Choć nie jest to łatwe, warto rozważyć ten kierunek działania, szczególnie jeśli istnieją podstawy do podważenia ważności testamentu.
2. Brak konkretnych i ustawowych przyczyn wydziedziczenia
Aby wydziedziczenie było skuteczne, w testamencie muszą zostać wskazane konkretne powody, które uzasadniają tę decyzję – i to zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Spadkodawca może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku tylko wtedy, gdy:
-
postępuje on uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego,
-
dopuścił się względem spadkodawcy lub jego bliskich umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności albo rażącej obrazy czci,
-
uporczywie nie dopełnia wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Jeśli testament nie zawiera jednej z tych przesłanek lub została ona opisana w sposób zbyt ogólny (np. „z powodu złych relacji”), istnieją podstawy do uznania wydziedziczenia za nieskuteczne.
3. Nieprawdziwość zarzutów spadkodawcy
Wydziedziczenie może również zostać podważone, jeśli uprawniony do zachowku udowodni, że przyczyny wskazane przez spadkodawcę nie miały miejsca. W takim przypadku konieczne będzie przedstawienie dowodów – dokumentów, korespondencji, zeznań świadków – potwierdzających, że zarzuty testatora były bezpodstawne.
4. Przebaczenie
Zgodnie z przepisami prawa, jeśli spadkodawca przebaczył osobie, którą wcześniej chciał wydziedziczyć, wydziedziczenie traci swoją moc. Co istotne, przebaczenie nie musi zostać wyrażone w sposób formalny, gdyż może zostać udowodnione w toku postępowania sądowego, np. poprzez świadków lub inną dokumentację.
Zachowek dla dzieci osoby wydziedziczonej
Na koniec warto wspomnieć, że nie zawsze konieczne jest podważanie samego wydziedziczenia, aby móc dochodzić swoich praw. Zdarzają się sytuacje, w których – mimo że dana osoba została skutecznie wydziedziczona – jej dzieci nadal mogą dochodzić zachowku po dziadkach. Co więcej, niekiedy wysokość takiego zachowku może przewyższać wartość zachowku, który przysługiwałby rodzicowi, gdyby nie został wydziedziczony.
Podważenie wydziedziczenia jest możliwe, jednak wymaga znajomości przepisów, dokładnej analizy testamentu oraz zebrania odpowiednich dowodów. Jeśli znajdujesz się w takiej sytuacji – skonsultuj się z prawnikiem specjalizującym się w prawie spadkowym. Profesjonalne wsparcie może przesądzić o wyniku sprawy.