Jak wiemy, termin na odrzucenie spadku wynosi sześć miesięcy – licząc od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku. Jeżeli w tym czasie nie złoży żadnego oświadczenia, zgodnie z przepisami uznaje się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
W praktyce najczęściej nie budzi to wątpliwości, jednak problem pojawia się wtedy, gdy spadkobierca sam umrze, zanim zdąży zdecydować, czy spadek przyjąć, czy go odrzucić. Powstaje wówczas pytanie: czy jego spadkobiercy mogą złożyć takie oświadczenie w jego miejsce?
Tak – w takim przypadku zastosowanie znajduje instytucja prawa spadkowego określana jako transmisja prawa do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
W prawie spadkowym może dojść do sytuacji, w której spadkobierca umrze, zanim sam zdecyduje, czy przyjmuje, czy odrzuca spadek. Wtedy jego prawo do złożenia takiego oświadczenia przechodzi na jego własnych spadkobierców. To właśnie nazywamy transmisją.
Mówiąc prościej – transmisja oznacza, że spadkobiercy osoby zmarłej „przejmują” jej prawo do złożenia oświadczenia w sprawie przyjęcia lub odrzucenia spadku po wcześniejszym spadkodawcy.
Przykład:
Załóżmy, że Wiesław dowiedział się w marcu 2020 roku o śmierci swojego ojca. Miesiąc wcześniej zmarła jego matka. Po śmierci matki spadkobiercami ustawowymi byli właśnie ojciec Wiesława oraz sam Wiesław.
Ojciec Wiesława nie zdążył jednak złożyć oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po swojej żonie – zmarł wcześniej.
W takiej sytuacji prawo do złożenia tego oświadczenia przechodzi na Wiesława jako spadkobiercę swojego ojca. To właśnie jest transmisja prawa do złożenia oświadczenia spadkowego.
Jakie oświadczenia może złożyć transmitariusz?
Transmitariusz (czyli spadkobierca transmitenta) może:
-
Przyjąć spadek po obu spadkodawcach – zarówno po transmitencie (ojcu), jak i po pierwotnym spadkodawcy (matce),
-
Odrzucić oba spadki,
-
Przyjąć spadek po transmitencie (ojcu), a odrzucić spadek po pierwotnym spadkodawcy (matce).
Nie jest natomiast dopuszczalne, aby transmitariusz odrzucił spadek po transmitencie, a jednocześnie przyjął spadek po pierwotnym spadkodawcy – w takim wypadku bowiem nie staje się spadkobiercą transmitenta, a więc traci również prawo do składania oświadczenia w jego imieniu.
Kolejność składania oświadczeń
Transmitariusz powinien zachować odpowiednią kolejność:
-
W pierwszej kolejności złożyć oświadczenie dotyczące spadku po transmitencie,
-
Następnie – oświadczenie dotyczące spadku po pierwotnym spadkodawcy.
Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby oba oświadczenia złożyć jednocześnie – np. podczas jednej wizyty u notariusza lub w sądzie.
Terminy na złożenie oświadczenia
W przypadku transmisji termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po pierwotnym spadkodawcy nie może upłynąć wcześniej niż termin przewidziany dla złożenia oświadczenia dotyczącego spadku po transmitencie. Oznacza to, że transmitariusz ma co najmniej tyle czasu, ile przysługiwałoby jego poprzednikowi.
Wielość transmitariuszy
Czasami zdarza się, że transmitent (np. ojciec) pozostawia po sobie kilku spadkobierców, czyli kilku transmitariuszy. Powstaje wtedy pytanie, czy każdy z nich może podjąć odmienną decyzję – np. jeden przyjmie spadek po pierwotnym spadkodawcy, a drugi go odrzuci.
Przepisy nie regulują tej kwestii wprost. W doktrynie i orzecznictwie ukształtowały się trzy różne stanowiska dotyczące skutków takiej sytuacji – każdorazowo wymaga ona więc indywidualnej analizy prawnej, uwzględniającej treść oświadczeń, moment ich złożenia i relacje między spadkobiercami.
Podsumowanie
Transmisja to szczególny mechanizm prawa spadkowego. Umożliwia spadkobiercom zmarłego spadkobiercy podjęcie decyzji w sprawie spadku, którego ten nie zdążył przyjąć lub odrzucić. W praktyce często pojawia się przy dziedziczeniu łańcuchowym – gdy w krótkim czasie umiera kilka osób blisko spokrewnionych.
Z uwagi na złożoność przepisów i konsekwencje prawne składanych oświadczeń, warto każdorazowo skonsultować się z adwokatem przed podjęciem decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – zwłaszcza gdy mamy do czynienia z transmisją uprawnień spadkowych.