Wyobraź sobie sytuację, w której istnieje obawa rychłej śmierci na przykład po wypadku samochodowym, kiedy poszkodowany obawia się o swoje życie, ale jednocześnie zachowuje pełną świadomość czy też w związku z pogorszeniem stanu zdrowia, gdy jesteśmy sami w domu czy kiedy podczas samotnej wycieczki w góry napotkaliśmy trudne warunki i nie mamy pewności, że powrócimy z wyprawy.
Jak zarejestrować ostatnią wolę?
Do sporządzenia takiego testamentu będzie mógł służyć smartfon lub inne urządzenie trwale rejestrujące obraz i dźwięk. Ważne, aby możliwe było odtworzenie zapisanego filmu wideo.
Taki testament możemy nagrać sami lub poprosić inną osobę. W nagraniu powinna pojawić się wzmianką o dacie i miejscu sporządzenia takiego oświadczenia. Nie będzie konieczna obecność świadków.
Ważne terminy
Projektowane przepisy zakładają, że treść testamentu ustnego, w tym audiowizualnego, ma być stwierdzona niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu miesiąca od jego sporządzenia. Natomiast, gdy spadkodawca umrze, teść testamentu będzie mogła być stwierdzona wyłącznie przed sądem, w terminie 3 miesięcy od śmierci spadkodawcy. Sąd sporządzi protokół z odtworzenia takiego testamentu stosując przepisy dotyczące protokołu otwarcia i ogłoszenia testamentu funkcjonujące w aktualnym brzmieniu, a nośnik z nagraniem będzie przechowywany w sądzie.
Zagrożenia
Rząd słusznie przewiduje zagrożenie i coraz powszechniejszą możliwość sfałszowania nowego typu testamentu w związku z bardzo szybkim rozwojem sztucznej inteligencji. W dobie kreowania deepfake’ów czy klonowania głosu łatwo o takie manipulacje.
Wobec takich zagrożeń zastosowanie testamentu audiowizualnego nie będzie należało do form zwykłych testamentu, ale – tak jak w przypadku testamentu ustnego – będzie on formą szczególną. Jego zastosowanie ma warunkować sytuacja nagłego zagrożenia życia.
Wejście z życie zmian spowoduje zapewne konieczność edukacji sędziów w kierunku zagrożeń, jakie występują ze strony AI, oraz możliwości łatwego i szybkiego wykrywania nieścisłości. Z całą pewnością w przypadku podejrzeń sądu co do autentyczności takiego testamentu, sądy będą korzystały również z opinii biegłych sądowych stosownej specjalności.
Być może wprowadzenie do polskiego kodeksu cywilnego takiej formy testamentu da asumpt do utworzenia dedykowanych aplikacji umożliwiających dokonanie nagrania w taki sposób, który pozwoli nie tylko zachować wszelkie wymogi bezpieczeństwa ale również automatycznie przesłać takie nagranie do rejestru takich testamentów.
Projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie prawa spadkowego ma zostać przyjęty w czwartym kwartale 2024 r.